Substancje psychoaktywne popularne wśród młodzieży – które z nich są najniebezpieczniejsze?

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Substancje psychoaktywne i używki stanowią ogromne wyzwanie dla zdrowia publicznego. Są one szczególnie niebezpieczne dla młodych osób, które mają skłonności do zachowań ryzykownych i eksperymentowania. Takie środki mogą wpływać na zdrowie w bardzo różny sposób. Zobacz, na które z nich trzeba zwrócić największą uwagę!

Stosowanie przez młodzież środków psychoaktywnych może mieć wiele negatywnych skutków zdrowotnych. Niektóre z nich pojawiają się bezpośrednio po przyjęciu substancji, inne rozwijają się latami. Mogą dotyczyć zarówno zdrowia fizycznego, jak i występowania wielu różnych zaburzeń w sferze emocjonalnej. Jakie zagrożenia mogą dotykać młodzież sięgającą po substancje psychoaktywne i używki?

Używki i substancje psychoaktywne wśród polskiej młodzieży – czy to istotny problem?

Młodzież coraz chętniej sięga po różne używki i substancje psychoaktywne. Trendy dotyczące poszczególnych substancji ulegają pewnym zmianom, jednak niektóre z nich stanowią istotne zagrożenie. Z danych opracowanych przez Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom wynika, że w grupie wiekowej 15-35 lat w ciągu roku po narkotyki sięgnęło 10% osób, co stanowi stosunkowo niski wynik na tle krajów sąsiednich i całej Europy. Nieco inaczej prezentują się statystyki dotyczące najmłodszych grup wiekowych. W badaniach pochodzących z 2019 roku, doświadczenie z narkotykami deklaruje co piąty szesnastolatek, co jest wynikiem stosunkowo wysokim.

Nowe substancje psychoaktywne – czym są dopalacze?

Jedną ze szczególnie niebezpiecznych grup środków przyjmowanych przez młodzież są nowe substancje psychoaktywne (NSP), czyli tzw. dopalacze. Takie substancje były szczególnie popularne w ubiegłych dekadach, gdyż istniał duży problem z ich klasyfikacją i definiowaniem, co utrudniało wprowadzenie skutecznych rozwiązań prawnych. W pierwszej dekadzie XXI wieku były modyfikowane, tak, aby wyprzedzać zmiany legislacyjne. Sprzedawano je jako "wyroby kolekcjonerskie", a sklepy oferujące takie substancje pojawiały się w wielu miastach całej Polski.

Obecnie takie środki są w Polsce nielegalne, jednak młodzież wciąż po nie sięga. Wśród szczególnie niebezpiecznych substancji można wymienić:

• syntetyczne katynony np. hexen, czy mefedron, 

• syntetyczne kanabinoidy np. spice,

• syntetyczne opioidy np. fentanyl i etazen,

• dysocjanty, np. ketamina,

• psychodeliki, np. fenyloetyloaminy,

• nowe substancje psychoaktywne z grupy benzodiazepin.

Potencjalne skutki zdrowotne związane z przyjmowaniem takich substancji są często nieprzewidywalne. Dopalacze charakteryzują się dynamiczną zmiennością składów, często pod tą samą nazwą można znaleźć zupełnie różne związki chemiczne. Wiele z nich negatywnie oddziałuje na sferę emocjonalną, powodując występowanie objawów depresyjnych czy psychotycznych. Przyjmowanie dopalaczy, które są nieprzewidywalne pod względem składu, może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, a nawet śmierci.

Alkohol – poważny problem również wśród młodzieży

Jedną z najbardziej rozpowszechnionych substancji psychoaktywnych, po którą sięga również najmłodsza grupa wiekowa, jest alkohol etylowy. Z badań przeprowadzonych w 2021 roku i udostępnionych przez Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom wynika, że w miesiącu poprzedzającym ankietę 66% uczniów przynajmniej raz piło piwo, 62% wódkę i inne mocne alkohole, a 37% wino. Upicie w tym okresie deklarowało 43% uczniów. Dane te pokazują, że alkohol jest poważnym problemem w populacji polskiej młodzieży.

Spożywanie napojów alkoholowych przez młode osoby może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych i zaburzać rozwój. Dotyczy to np. chorób serca, zaburzeń gospodarki węglowodanowej, uszkodzeń wątroby, różnych dysfunkcji układu nerwowego czy zwiększonego ryzyka występowania nowotworów. Wśród młodzieży szczególnie niebezpieczne jest zjawisko łączenia alkoholu z innymi substancjami psychoaktywnymi. Takie działanie może mieć trudne do przewidzenia skutki, jednak w niektórych przypadkach stanowi zagrożenie dla życia.

Alkohol ma także silny wpływ na sferę emocjonalną. U osób nadużywających tej substancji często pojawiają się zaburzenia depresyjne czy lękowe. Spożywanie napojów alkoholowych może też przyczyniać się do wzrostu agresji oraz częstszego podejmowania zachowań ryzykownych, które mogą prowadzić np. do uszkodzeń ciała czy problemów z prawem.

Marihuana – jak często sięga po nią młodzież?

Najczęściej wybieranym narkotykiem wśród młodzieży jest marihuana. Według danych Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, w grupie wiekowej 15-35 lat w ciągu ostatniego roku sięgało po nią 7,8% osób. Jednak biorąc pod uwagę jedynie uczniów w przedziale wiekowym 17 - 18 lat liczby te są o wiele wyższe i sięgają 36% (uczniowie, którzy kiedykolwiek sięgnęli po marihuanę).

Szkodliwość marihuany w odniesieniu do innych narkotyków czy dopalaczy jest niższa, od niedawna jest ona także stosowana w Polsce w celach leczniczych. Jednak niekontrolowane przyjmowanie jej przez młodzież, szczególnie poniżej 18 roku życia jest z pewnością zjawiskiem niekorzystnym i potencjalnie niebezpiecznym.

Tytoń i e-papierosy – jak często sięga po nie młodzież?

Substancją psychoaktywną, po którą często sięga polska młodzież, jest nikotyna. Palenie papierosów obserwuje się nawet wśród młodszych grup wiekowych. W badaniach opublikowanych w 2021 roku stwierdzono, że 20% 14-latków sięgała po papierosy, a 8% robiło to regularnie.

Z danych Ministerstwa Zdrowia wynika również, że około 20% nastolatków w Polsce sięga po e-papierosy, które są modną alternatywą dla tradycyjnego palenia tytoniu. E-papierosy są też przedstawiane często jako mniej szkodliwe niż klasyczne palenie.

O szkodliwości palenia papierosów wiadomo już od wielu dekad. Ten nałóg prowadzi do rozwoju chorób płuc, układu krwionośnego, udarów oraz wielu innych problemów zdrowotnych. Jednak postrzegane jako bezpieczniejsze e-papierosy również mają negatywny wpływ na zdrowie. Wdychana w ten sposób para upośledza pracę oskrzeli, uszkadza drzewo oskrzelowe oraz tkankę płucną. Wykazuje też szkodliwe działanie na układ sercowo-naczyniowy i nerwowy.

Palenie papierosów częściej dotyczy młodzieży doświadczającej różnych problemów emocjonalnych. W grupie nastolatków z objawami depresyjnymi sięga po nie dwa razy więcej osób niż w populacji bez takich objawów. Ze względu na fakt rosnącego odsetka nastolatków przeżywających problemy natury psychicznej, palenie tytoniu może być istotnym zagrożeniem dla ich zdrowia. Należy też pamiętać, że palący nastolatek, to również najczęściej palący dorosły.

Dlaczego młodzież sięga po substancje psychoaktywne?

Przyczyny sięgania po substancje psychoaktywne przez młodzież są różnorodne. Najczęściej wymienia się:

• ciekawość i chęć eksperymentowania,

• presja rówieśnicza, która w znaczący sposób wpływa na młode osoby, zwłaszcza w grupach, gdzie używanie narkotyków jest akceptowane,

• problemy emocjonalne i psychiczne, takie jak depresja, lęk czy niska samoocena, które często prowadzą do szukania ucieczki w narkotykach,

• łatwy dostęp do substancji, zwłaszcza przez internet i nielegalne źródła.

Kwestie związane z używaniem substancji psychoaktywnych przez młodzież stanowią wyzwanie dla całego systemu opieki zdrowotnej. Metodami walki z tym problemem wciąż pozostaje edukacja i wprowadzanie odpowiednich rozwiązań legislacyjnych. Szczególnie wartym uwagi nurtem badań jest także rozpatrywanie problemu uzależnień w kontekście różnych kryzysów emocjonalnych doświadczanych przez młodzież. 

Bibliografia:

1. Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom. Raport 2023 – Uzależnienia w Polsce. https://kcpu.gov.pl/wp-content/uploads/2024/03/Raport-2023-wersja-Internetowa.pdf

2. Więckiewicz G, Pudlo R. Nowe substancje psychoaktywne w Polsce—co lekarz powinien wiedzieć w 2019 roku? Psychiatria 2019; 16 (4): 227–232.

3. Gałka K et al. Dopalacze - rynek nowych narkotyków. Problemy zdrowia publicznego. 2020; 1, 121–29.

4. Ministerstwo Zdrowia. Wypaleni nastolatkowie… Jakie mogą być konsekwencje stosowania e-papierosów? https://planujedlugiezycie.pl/aktualnosci/wypaleni-nastolatkowie-jakie-moga-byc-konsekwencje-stosowania-e-papierosow/

5. Pakalska-Korcala A, et al. Depresja i palenie papierosów-powszechne problemy zdrowotne wśród polskich 14-latków. Wyniki badania SOPKARD-Junior. Psychiatria Polska 2021; 55(1): 113–125.

6. Ostaszewski K. Używanie substancji psychoaktywnych jako przejaw zachowań ryzykownych młodzieży szkolnej. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka 2017; 16(1), 132-145.

ARTYKUŁ SPONSOROWANY